Git Temelleri: Sürüm Kontrolüne Giriş ve Pratik Kullanım

1. Giriş ve Motivasyon

Kod yazarken veya bir projede çalışırken, değişiklikleri takip etmek ve gerektiğinde eski bir sürüme dönebilmek çok önemlidir. İşte burada Git devreye girer!

2. Git Nedir ve Neden Kullanılır?

• Geri alma: Yanlış bir değişiklik mi yaptınız? Git ile kolayca eski haline dönebilirsiniz.
• Takım çalışması: Birden fazla kişi aynı projede çakışmadan çalışabilir.
• Deney ve güven: Yeni bir özellik denerken ana projeyi bozmadan çalışabilirsiniz.

3. Git Kurulumu ve İlk Ayarlar

• Git İndir ve işletim sisteminize uygun şekilde kurun.
• Kurulumdan sonra terminalde git --version yazarak kontrol edin.
• Kullanıcı adı ve e-posta ayarlayın:

  git config --global user.name "Adınız Soyadınız"
  git config --global user.email "mail@adresiniz.com"
  

4. Temel Kavramlar: Commit, Branch, Staging, HEAD, DAG

• Staging Area (Index): Değişikliklerinizi commit’lemeden önce hazırladığınız alan.
• Commit: Projenizin o anki halinin kaydı.
• Branch: Farklı geliştirme yolları açmanızı sağlar. Ana dal genellikle main veya masterdır.
• HEAD: Şu anda üzerinde çalıştığınız dalı gösterir.
• DAG (Directed Acyclic Graph): Commit’ler birbirine yönlü ve döngüsüz bir şekilde bağlanır.

5. Temel Git Komutları: İlk Adımlar

Yeni Bir Git Deposu Oluşturma

git init

Bulunduğunuz klasörü bir Git projesine çevirir.

Değişiklikleri Takip Etme

git status

Çalışma alanınızdaki değişiklikleri ve takip edilen dosyaları gösterir.

Dosya Ekleme (Staging)

git add dosya.txt

Belirli bir dosyayı ekler. Tüm dosyalar için:

git add .

Değişiklikleri Kaydetme (Commit)

git commit -m "Açıklama yazın"

Yaptığınız değişiklikleri kalıcı olarak kaydeder.

Geçmişi Görüntüleme

git log

Tüm commit geçmişini listeler.

6. Branch’ler ve Branch Stratejileri

• Ana Dal (main/master): Daima dağıtıma hazır, stabil kod.
• Feature Branch: Yeni özellikler için açılır, iş bitince ana dala birleştirilir.
• Hotfix/Release Branch: Acil düzeltmeler veya sürüm hazırlığı için kullanılır.

Popüler Branch Stratejileri

• Git Flow: Gelişmiş projelerde ana, develop, feature, release, hotfix dalları kullanılır.
• GitHub Flow: Ana dal ve kısa ömürlü feature branch’ler.

7. Uzak Repo ve GitHub ile Çalışma

• Uzak Repo (Remote): GitHub, GitLab gibi platformlarda barındırılan kopya.
• Uzak repo ekleme:

  git remote add origin <repo-adresi>
  git push -u origin main
  

• Uzak depodan son değişiklikleri almak:

  git pull
  

• Var olan bir projeyi bilgisayarınıza indirmek:

  git clone <repo-adresi>
  

8. Sık Kullanılan Diğer Komutlar

• git branch: Mevcut dalları (branch) listeler.
• git checkout -b yeni-ozellik: Yeni bir dal oluşturup geçiş yapar.
• git merge <dal>: Belirtilen dalı mevcut dala birleştirir.

9. Merge/Rebase, Çatışmalar ve Çözüm Yolları

Merge Çatışması Nasıl Oluşur? (Senaryo ve Örnek)

Senaryo: Bir projede iki kişi aynı dosyanın aynı satırında değişiklik yapıyor.

1. Ana dalda bir dosya var:

   mesaj.txt:
   Merhaba dünya!
   

2. feature-a branch’inde bu satır değiştiriliyor:

   mesaj.txt:
   Merhaba Copilot!
   

3. feature-b branch’inde ise aynı satır farklı değiştiriliyor:

   mesaj.txt:
   Merhaba insan!
   

4. Önce feature-a ana dala birleştiriliyor (merge). Sonra feature-b ana dala merge edilmek isteniyor. Bu durumda Git, aynı satırda iki farklı değişiklik olduğu için çatışma çıkarır.

Merge/Rebase Komutları ve Çatışma Çözümü

Merge

git merge feature-branch

İki dalı birleştirir. Commit geçmişi korunur.

Rebase

git rebase main

Dalınızı ana dalın sonuna taşır, daha temiz bir geçmiş sağlar.

Merge/Rebase Çatışmaları

• Çatışma olduğunda dosyada <<<<<<<, =======, >>>>>>> işaretleri çıkar.
• Çatışan satırları elle düzeltin, sonra:

  git add <dosya>
  git commit
  

• Çatışma çözülene kadar commit atamazsınız.

10. Sık Yapılan Hatalar ve Kurtarma Yolları (Detaylı)

1. Yanlış Branch’te Commit Atmak

Senaryo: Ana dalda (main) çalıştığınızı sanıyordunuz, ama aslında feature dalındasınız ve commit attınız.

Çözüm:

1. Commit’in hash’ini öğrenin:

   git log --oneline
   

2. Ana dala geçin:

   git checkout main
   

3. Commit’i ana dala taşıyın:

   git cherry-pick <commit-hash>
   

4. Yanlış daldan commit’i silin:

   git checkout feature
   git reset --hard HEAD~1
   

2. Commit’i Yanlışlıkla Sildim

Senaryo: git reset --hard veya rebase sırasında commit kayboldu.

Çözüm:

1. Commit’in hash’ini bulmak için:

   git reflog
   

2. Kayıp commit’i yeni bir dala alın:

   git checkout -b kurtarma <commit-hash>
   

3. Merge/Rebase Sonrası Kayıp Commit

Senaryo: Birleştirme veya rebase sonrası bazı commit’ler görünmüyor.

Çözüm:

1. git reflog ile commit’in hash’ini bulun.
2. Yeni bir branch açarak commit’i kurtarın:

   git branch kayip-commit <commit-hash>
   

3. Gerekirse merge veya cherry-pick ile ana dala ekleyin.

4. Yanlışlıkla Dosya Sildim

Senaryo: Bir dosyayı sildiniz ve commit etmeden geri almak istiyorsunuz.

Çözüm:

• Son commit’teki haline döndürmek için:

  git checkout HEAD -- dosya.txt
  

• Daha eski bir commit’ten almak için:

  git checkout <commit-hash> -- dosya.txt
  

5. Merge Çatışması Çözülemiyor

Senaryo: Çatışma işaretlerini (<<<<<<<, =======, >>>>>>>) yanlışlıkla silip dosyayı bozmak.

Çözüm:

• Dosyayı tekrar eski haline döndürüp çatışmayı baştan çözmek için:

  git checkout --ours dosya.txt   # Kendi değişikliğinizi alır
  git checkout --theirs dosya.txt # Karşı tarafın değişikliğini alır
  

• Sonra tekrar merge işlemini başlatabilirsiniz.

Sık Yapılan Hatalar ve Kurtarma Yolları (Özet Tablo)

| Hata | Kurtarma Yolu | | --------------------------------- | ------------------------------ | | Yanlış branch’te commit | git cherry-pick, git reset | | Commit’i sildim | git reflog, yeni branch | | Merge/rebase sonrası kayıp commit | git reflog, git branch | | Yanlışlıkla dosya sildim | git checkout | | Merge çatışması çözülemiyor | git checkout --ours/theirs |

11. Gerçek Hayat Senaryoları ve Takımda Çalışma

• Fork ve PR: Başka birinin projesini kopyalayıp (fork), değişiklik önerisi (pull request) göndermek.
• Upstream Sync: Fork’ladığınız projeyi güncel tutmak için ana repodan değişiklikleri almak.
• Kod İnceleme: PR’lar üzerinden kodun gözden geçirilmesi.

12. Gelişmiş Konular

Squash

Senaryo: Bir feature branch’te 5 küçük commit yaptınız, ama ana dala tek commit olarak eklemek istiyorsunuz.

Detaylı Örnek:

1. feature/login branch’inde şu commit’ler var:
   • feat: kullanıcı adı inputu eklendi
   • fix: input typo düzeltildi
   • feat: şifre inputu eklendi
   • fix: şifre inputu typo düzeltildi
   • style: inputlara margin eklendi
2. Ana dala (main) merge etmeden önce, hepsini tek commit yapmak istiyorsunuz:

   git checkout feature/login
   git rebase -i HEAD~5
   

3. Açılan ekranda ilk commit pick, diğerlerini squash yapın. Açıklamayı düzenleyin ve kaydedin.
4. Sonuç: Tüm değişiklikler tek commit’te birleşir. Artık ana dala merge edebilirsiniz.

Cherry-pick

Senaryo: Başka bir branch’teki tek bir commit’i kendi branch’inize almak istiyorsunuz.

Detaylı Örnek:

1. hotfix/bugfix branch’inde acil bir hata düzeltildi:
   • fix: login bug düzeltildi (commit hash: a1b2c3d)
2. Siz feature/profile branch’indesiniz ve bu düzeltmeyi almak istiyorsunuz:

   git checkout feature/profile
   git cherry-pick a1b2c3d
   

3. Sonuç: Sadece o commit, kendi branch’inize eklenir. Kodunuz güncellenir.

Revert

Senaryo: Ana dalda yanlış bir commit yaptınız, ama geçmişi silmek istemiyorsunuz.

Detaylı Örnek:

1. main branch’inde yanlış bir dosya silindi:
   • commit hash: d4e5f6g
2. Bu commit’i geri almak için:

   git checkout main
   git revert d4e5f6g
   

3. Sonuç: Silinen dosya geri gelir, yeni bir “geri alma” commit’i oluşur.

Reset

Senaryo: Yanlışlıkla 3 gereksiz commit attınız, tamamen silmek istiyorsunuz.

Detaylı Örnek:

1. Son commit’ler:
   • fix: typo
   • test: test kodu
   • debug: console.log eklendi
2. Son 3 commit’i silmek için:

   git reset --hard HEAD~3
   

3. Sonuç: Proje, 3 commit öncesine döner. Bu commit’ler ve değişiklikler tamamen silinir.

Reflog

Senaryo: Yanlışlıkla branch’i veya commit’i sildiniz, geri almak istiyorsunuz.

Detaylı Örnek:

1. git reset --hard ile commit kayboldu.
2. Kayıp commit’i bulmak için:

   git reflog
   # Çıktıda eski commit hash’ini bulun (ör: 9z8y7x6)
   git checkout -b kurtarma 9z8y7x6
   

3. Sonuç: Kayıp commit yeni bir branch’te kurtarılır.

Stash

Senaryo: Çalışırken ani bir branch değişikliği yapmanız gerekti, ama değişiklikleri commit’lemek istemiyorsunuz.

Detaylı Örnek:

1. feature/search branch’indesiniz, kodda değişiklikler var ama commit atmadınız.
2. Ana dala geçmeniz gerekiyor:

   git stash
   git checkout main
   # İşiniz bitince tekrar branch’e dönün
   git checkout feature/search
   git stash pop
   

3. Sonuç: Değişiklikleriniz kaybolmadan geri gelir.

.gitignore ve .gitattributes

Senaryo: Projenizde derleme çıktıları veya gizli anahtarlar gibi takip edilmemesi gereken dosyalar var.

Detaylı Örnek:

1. Projede node_modules/, .env, dist/ gibi klasörler var.
2. .gitignore dosyasına şunları ekleyin:

   node_modules/
   .env
   dist/
   

3. Sonuç: Bu dosyalar Git tarafından takip edilmez.
4. .gitattributes ile örneğin satır sonu ayarı:

   * text=auto
   

Hooks

Senaryo: Commit atmadan önce otomatik test çalıştırmak istiyorsunuz.

Detaylı Örnek:

1. .git/hooks/pre-commit dosyasını açın veya oluşturun.
2. Şu script’i ekleyin:

   #!/bin/sh
   npm test
   

3. Dosyayı çalıştırılabilir yapın:

   chmod +x .git/hooks/pre-commit
   

4. Sonuç: Her commit öncesi otomatik test çalışır, test geçmezse commit engellenir.

Submodules

Senaryo: Projenizde başka bir Git reposunu (ör: ortak bir kütüphane) alt modül olarak kullanmak istiyorsunuz.

Detaylı Örnek:

1. Ortak kütüphane eklemek için:

   git submodule add https://github.com/ornek/ortak-kutuphane.git libs/ortak-kutuphane
   

2. Submodule güncellemek için:

   git submodule update --remote
   

3. Sonuç: Alt modül projenize eklenir ve güncel tutulur.

Shallow Clone & LFS

Senaryo 1: Çok büyük bir repo var, sadece son halini hızlıca indirmek istiyorsunuz.

Detaylı Örnek:

1. Sadece son commit’i indirmek için:

   git clone --depth=1 https://github.com/ornek/buyuk-repo.git
   

2. Sonuç: Tüm geçmiş yerine sadece son hal indirilir.

Senaryo 2: Projede büyük dosyalar (ör: video, dataset) var ve Git yavaşlıyor.

Detaylı Örnek:

1. Git LFS’i kurun:

   git lfs install
   git lfs track "*.mp4"
   git add .gitattributes
   git add video.mp4
   git commit -m "LFS ile video eklendi"
   

2. Sonuç: Büyük dosyalar LFS ile yönetilir, repo hızlı kalır.

13. SSS ve Kaynaklar

SSS – Sıkça Sorulan Sorular

Kaynaklar ve İleri Okuma

• Pro Git Kitabı (Türkçe)
• Atlassian Git Tutorials
• Oh Shit, Git!?!
• GitHub Learning Lab
• Git Branching